Doczekaliśmy się czasów, gdy skolioza została zaliczona do grupy chorób cywilizacyjnych, gdyż coraz częściej dotyka nasze dzieci i młodzież. Pomimo iż ponad 90% skolioz określanych jest jako idiopathic scoliosis – czyli niewiadomego pochodzenia, to jednak specjaliści zajmujący się zaburzeniami postawy są zgodni do tego, że warunki społeczno-kulturowe, takie jak: siedzący tryb życia, w dużej mierze przed komputerem lub z telefonem w ręku, zmniejszona aktywność fizyczna, otyłość, zła dieta, brak prawidłowych nawyków ruchowych, potęgują problem skoliozy oraz innych wad postawy dzieci i młodzieży.
Skolioza jest złożonym ogólnoustrojowym problemem zdrowotnym. Dochodzi w niej do skrzywień kręgosłupa w 3 płaszczyznach co może wpływać na zaburzenia pracy narządów położonych w klatce piersiowej i w jamie brzusznej. Kręgosłup zostaje wykrzywiony bocznie, w płaszczyźnie strzałkowej oraz zostaje poddany rotacji. Dodatkowo dochodzi do asymetrycznego ustawienia barków, łopatek, miednicy, skręcenia i zmiany kształtu żeber, a nawet do zmniejszenia pojemności życiowej płuc.
Od wielu lat na świecie praktykuje się różne formy terapii skolioz. Większość metod leczniczych opiera się na ćwiczeniach prowadzonych w sposób symetryczny bądź asymetryczny. Uzupełnieniem ćwiczeń w walce z progresją skoliozy jest gorsetowanie. Gorsety ortopedyczne zakładane są u pacjentów ze skoliozą powyżej kąta skrzywienia 20o mierzonej metodą Cobba. Ostatnim etapem leczenia skolioz jest leczenie operacyjne, stosowane zazwyczaj w przypadku skolioz przekraczających 40-45o Cobba.
Jedną z coraz powszechniej stosowanych form leczenia skolioz także w Polsce, jest mająca swoje początki w latach 80. Metoda FED. Została ona opracowana przez hiszpańskiego profesora Santosa Sastre Fernandez. Nazwa FED jest to skrót słów hiszp. Fijacion (ustawienie ciała w przestrzeni), Elongacion (elongacja), Desrotacion (derotacja) i odnosi się do głównych czynników korygujących skoliozę w tej metodzie. Terapię FED rozpoczyna się od dokładnego wywiadu oraz badania funkcjonalnego prowadzonego fizjoterapeutę, co jest to kluczowe dla postawienia prawidłowej i dokładnej diagnozy oraz do określenia problemów biomechanicznych, jak i funkcjonalnych pacjenta. Podczas badania fizjoterapeuta ocenia asymetrie, ustawienie ciała pacjenta w staniu i siedzeniu, dokonuje pomiaru rotacji kręgosłupa. Przeprowadza się również szereg testów dla określenia: mobilności stawów kręgosłupa oraz miednicy, asymetrii pracy miednicy w chodzie, globalnego napięcia mięśni posturalnych oraz przykurczy mięśniowych. Badanie funkcjonalne porównuje się ze zdjęciem RTG pacjenta. Następnie opracowywany jest plan leczenia.
Terapia Metodą FED składa się z 3 etapów. Pierwszym jest przygotowanie układu kostno-mięśniowego do zasadniczej fazy terapii, poprzez zabiegi elektrostymulacji mięśni lub nagrzewania lampą Sollux. Drugi etap to kluczowy element terapii, czyli praca w maszynie FED. Pacjent ubrany w specjalną kamizelkę zostaje podwieszony, aby wywołać efekt elongacji (wydłużenia) kręgosłupa. Następnie zostaje ustawiony w przestrzeni za pomocą ramion stabilizujących, które mają unieruchomić miednicę i te części kręgosłupa, których nie obejmie terapia. Taka stabilizacja spowoduje dokładne oddziaływanie terapeutyczne na dany odcinek kręgosłupa. Korekcja skrzywienia wywoływana jest poprzez nacisk ramienia mechanicznego na szczyt głównego łuku skoliozy. Faza nacisku ramienia na kręgosłup trwa od 15 do 30 sek., przez co dochodzi do utrwalenia pozycji skorygowanej. Przerwy miedzy naciskami wynoszą zazwyczaj 10-15 sek., co pozwala dla odpoczynek pacjenta oraz chwilowe odciążenie tkanek, aby nie dochodziło do ich uszkodzeń. Sesja w maszynie FED trwa 30 min. W tym czasie na ciało oddziaływają siły 90 kg nacisku. Ostatnią składową terapii są ćwiczenia tzw. kinezyterapii analitycznej. Są to indywidualnie dobrane, asymetryczne ćwiczenia dla danego pacjenta, mające przede wszystkim wspomóc efekt terapeutyczny maszyny FED. Pacjenci wykonują ćwiczenia korekcyjne asymetryczne, wzmacniające osłabione grupy mięśniowe, rozciągające, stabilizujące, ćwiczenia poczucia ciała w przestrzeni oraz aktywnej autokorekcji. Dobór ćwiczeń uzależniony jest od wstępnego badania funkcjonalnego, stopnia skrzywienia kręgosłupa oraz możliwości pacjenta. Bardzo ważnym elementem terapii jest wykonywanie ćwiczeń kinezyterapii analitycznej w domu, jako ciągła stymulacja korekcyjna mięśni i kręgosłupa.
Plan terapii i częstotliwości leczenia ustalany jest indywidualnie, jednak najczęściej terapię prowadzi się w 2 wariantach czasowych. Pierwszy zakłada ciągłą stymulację terapeutyczną przez cały okres leczenia, z częstotliwością 2-3 terapie w tygodniu. Dużą zaletą tej formy zabiegów jest pełna kontrola fizjoterapeuty nad stanem pacjenta, ćwiczeniami domowymi, a zatem możliwość monitorowania i korygowania procesu rehabilitacji na bieżąco. Dodatkowo, terapię można w dość łatwy sposób pogodzić z obowiązkami życia codziennego.
Drugim, często spotykanym wariantem, jest intensywna, ale krótkotrwała terapia, powtarzana co pewien okres. Wtedy zabiegi wykonywane są codziennie lub nawet 2 razy dziennie, przez okres od 2 do 4 tygodni, cykl powtarzany jest 2 do 4 razy do roku. Zaletą takiego modelu terapii jest wysoki efekt terapeutyczny uzyskany w krótkim czasie, minusem – brak kontroli nad pacjentem i trudność w utrzymaniu długoterminowych efektów terapii. Dodatkowo, sesję mogą odbywać się w okresie przerw od nauki, jak ferie czy wakacje, gdyż pacjenci nie są w stanie pogodzić obowiązku szkolnego z intensywną terapią. Czasem łączy się oba warianty, dostarczając bardzo intensywnego bodźca terapeutycznego, np. w wakacje, a później kontynuuje się terapię przez dalszą część roku szkolnego.
Stosując metodę FED można uzyskać bardzo dobre efekty terapeutyczne.
W zależności od schorzenia, wielkości skoliozy, wieku pacjenta i paru innych czynników można oczekiwać parunastu, a nawet parudziesięciu stopni Cobba poprawy. Jednakże w przypadku dużych skolioz (powyżej 25o Cobba) głównym celem jest stabilizacja skrzywienia i zahamowanie progresji zmian, które prowadziłyby do konieczności leczenia operacyjnego.
Kolejnym celem leczenia, szczególnie ważnym dla pacjentów, jest poprawa wizualna skrzywienia i ustawienia ciała w przestrzeni. Jak obserwujemy praktykując Metodą FED, udaje się ten cel uzyskać już po parunastu zabiegach. Skolioza u dorosłych, zgłaszających się do nas na terapię z powodu bólu kręgosłupa wywołanego skoliozą, już po kilku sesjach obserwujemy zmniejszenie bólu kręgosłupa.
Uzyskanie powyższych celów i założeń terapeutycznych udało się naszemu zespołowi potwierdzić w badaniach przeprowadzonych w Centrum Kompleksowej Rehabilitacji przy ul. Gałczyńskiego, a ich wyniki opublikować w „Przeglądzie Medycznym 2016”, nr 10. Okazało się, że ponad 50% naszych pacjentów uzyskało stabilizację skrzywienia, a 40% – znaczącą poprawę kąta skrzywienia skoliozy, co finalnie pokazuje skuteczność prowadzonej terapii u minimum 90% pacjentów.
W Przychodni CKR Warszawa Centrum zespół lekarzy i fizjoterapeutów pracuje Metodą FED od 2014 roku. Z leczenia dotychczas skorzystały zarówno dzieci od 7 r.ż., młodzież, jak i osoby dorosłe, które z powodu skrzywienia kręgosłupa cierpią na dolegliwości bólowe. Żeby skorzystać z terapii nie jest wymagane skierowanie. Wystarczy umówić się na konsultację lekarską u Beaty Górak, specjalisty rehabilitacji medycznej i balneologii lub fizjoterapeutyczną z Żewillą Misztelą, mgr fizjoterapii i D.O. Osteopatii.
Więcej informacji na: www.ckr.pl.
Autor:
Robert Żuchowski, mgr fizjoterapii, certyfikowany terapeuta metody leczenia skolioz wg metody FED, terapeuta manualny, instruktor sportu niepełnosprawnych. Zawodowo związany z przychodnią ortopedyczno-rehabilitacyjną CKR Warszawa Centrum.
